Metafizik, varlik olmak bakimindan varlik, baska bir ifadeyle salt varligi konu edinerek insanin bilgi ve arastirma eylemlerinin dogruluk ölcütü sayilan bilimdir. Her bilim mesruiyetini metafizik ile irtibatindan kazanir. Basindan beri süregelen ciddi itirazlarin gölgesinde kirilmalardan gecse bile varlik bilimi olma hüviyetini hicbir zaman yitirmedi metafizik. Müslüman düsünürler Greklerden tevarüs ettikleri metafizigi yeni sorunlarla zenginlestirmis olsalar bile temel istikametini degistirmediler. Islam filozoflari icin metafizigin temel sorunu varlik, maksadi ise Tanrinin varliginin ispatlanmasiydi. Ibnül-Arabyle baslayan fakat nihai formunu Konevde bulan yeni metafizik anlayisi ise varlik ile Tanri arasinda kurdugu irtibatla metafizigi yeniden yorumladi. Tarihsel olarak Sson-kurucu metafizikciler diyebilecegimiz bu düsünürler, Allahin varligini, müsellem bir kaziye sayarak metafizigin mevzusu saydi. Bu yaklasimin anlami acikti Allah akil sahibi hicbir insanin inkar edemeyecegi nihai gerceklik ve hakikattir. Var olmayi kabul eden her insan Sbir ilke seklinde Allahin varligini kabul etmistir. Insanin görevi genellikle pasif olabilecek bu Silkeden hareketle insani ve alemi yeni gözle yorumlayabilecegi Allah hakkinda bir marifet, o saglam marifete dayali ve bazen ona kaynaklik teskil edecek bir ahlak kazanabilmekti. Bunun yolu ise Allah hakkindaki gercek bilgiyi getiren Peygamberi burhan, yani kesin delil kabul etmektir. Fatiha Suresi Tefsirinde Konev, insan-Allah-alem irtibatini bir bilgi ve ahlak meselesi olarak ele alarak metafizigi bu istikamette yorumlar.
Ekrem Demirli